Το προφίλ ΑΝΗΛΙΚΟΥ ΕΜΠΡΗΣΤΗ

Ι.- ΜΕΘΟΔΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ
1.- Σκοπός της Μελέτης

Η Μελέτη αυτή, που αφορά το χρονικό διάστημα από το έτος 1998 μέχρι και το έτος 2007 , - γιατί δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία επόμενων ετών από την Στατιστική της Δικαιοσύνης - αποτελεί ειδικό μέρος της εγκληματικότητας των εμπρησμών και συγκεκριμένα αφορά μιά ευαίσθητη, από κάθε άποψη, ηλικιακή ομάδα, με ιδιαιτερότητες, ειδικό συναισθηματικό βάρος, που απαιτεί λεπτούς χειρισμούς και θα πρέπει να ευαισθητοποιήσει, απασχολήσει και κινητοποιήσει όλους εκείνους τους αρμόδιους κρατικούς φορείς, υπηρεσίες και αρχές έτσι ώστε:
α) να επιχειρηθεί η ενίσχυση της προληπτικής αντιμετώπισης του φαινομένου, που λέγεται "παραβατικότητα των εμπρησμών"
β) να ενισχυθεί η αποτελεσματικότερη προστασία των δικαιωμάτων των ανήλικων παραβατών των εγκλημάτων εμπρησμού και
γ) να ληφθούν μέτρα έγκαιρης και αποτελεσματικής παρέμβασης σε κοινωνικό επίπεδο, όπως στην οικογένεια, στο σχολείο και σε άλλους κοινωνικούς χώρους αλλά και σε δικαιικό επίπεδο, έτσι ώστε να προληφθούν επικίνδυνες ή και παθολογικές συμπεριφορές των ανηλίκων και να αποτραπούν συμπεριφορές, που τους οδηγούν και κατευθύνουν στη δημιουργία φωτιών και πρόκληση πυρκαγιών.
2.- Πληθυσμός της Μελέτης
Τα πληθυσμιακά και άλλα στοιχεία ελήφθησαν:
α) Από την Μελέτη - Έρευνά μου "ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΕΜΠΡΗΣΜΩΝ (1998-2008)" καθώς και την Μελέτη - Έρευνά μου "Το προφίλ του εμπρηστή δάσους (2000-2009)" και
β) Από την Στατιστική της Δικαιοσύνης. Ο πληθυσμός των ανηλίκων, που ελήφθη υπόψη και αφορά το υπό έρευνα διάστημα (1998-2007) των δέκα (10) ετών, είναι (149) ανήλικοι, που καταδικάσθηκαν το ίδιο διάστημα για τα εγκλήματα του εμπρησμού (αστικού και δάσους, από αμέλεια και με πρόθεση).
3.- Μεταβλητές που εξετάσθηκαν
Η Μελέτη εξέτασε μεταβλητές, που έχουν σχέση με το φύλο, το είδος των προβλεπόμενων για τους ανήλικους ποινών και μέτρων, την ομαδοποίηση σε γενικές κατηγορίες, με βάση την διάκρισή τους σε ποινική ανευθυνότητα και υπευθυνότητα, κατά τον ποινικό κώδικα, τη θέση τους στην κοινωνία κ.λ.π.
ΙΙ.- ΙΣΧΥΟΥΣΑ ΝΟΜΘΕΣΙΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ
Για τις ανάγκες της παρούσης Μελέτης και ειδικότερα για να γίνουν κατανοητοί από τους αναγνώστες της, που δεν έχουν την απαραίτητη νομική παιδεία, συγκεκριμένοι όροι και έννοιες, κρίνεται επιβεβλημένο, να αναφερθούν περιεκτικά οι κείμενες στη χώρα μας πονικές διατάξεις για την ποινική αντιμετώπιση των ανηλίκων παραβατών των εγκλημάτων του εμπρησμού. Στον ποινικό κώδικά μας, στο όγδοο κεφάλαιο, που επιγράφεται " ειδικές διατάξεις για ανήλικους" (άρθρα 121 - 133), αναφέρονται οι ισχύουσες διατάξεις, που αφορούν τους ανήλικους και την ποινική αντιμετώπισή τους, στην περίπτωση που διαπράττουν αδικήματα, εν προκειμένω, του εμπρησμού. Έτσι λοιπόν, από τις ανωτέρω διατάξεις οι όροι και οι έννοιες αυτοί, που πρέπει να παρατεθούν για τις ανάγκες της παρούσας Μελέτης, έχουν το εξής νόημα και περιεχόμενο:
α) ΑΝΗΛΙΚΟΙ ( από το 8 μέχρι και το 18 έτος).
Νοούνται αυτοί που, κατά τον χρόνο τέλεσης της πράξης τους, έχουν ηλικία μεταξύ του όγδοου και του δέκατου όγδοου έτους της ηλικίας τους συμπληρωμένων (άρθρο 121 Π.Κ.). Οι ανήλικοι υποβάλλονται σε αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα ή σε ποινικό σωφρονισμό.
β) Στην προισχύουσα νομοθεσία οι ανήλικοι διακρίνονταν σε:

ΝΗΠΙΑ (μέχρι το 7 έτος της ηλικίας)

ΠΑΙΔΙΑ (από το 7 μέχρι το 12 έτος της ηλικίας τους).

ΕΦΗΒΟΙ (από το 12 μέχρι και 17 έτος της ηλικίας τους). γ) Ανήλικοι ποινικώς ανεύθυνοι
Αξιόποινη πράξη που τελέσθηκε από ανήλικο 8 μέχρι 13 ετών δεν καταλογίζεται (άρθρο 126 Π.Κ). Σε ανήλικο που τέλεσε αξιόποινη πράξη χωρίς να έχει συμπληρώσει το 13 έτος της ηλικίας του επιβάλλονται μόνον αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα. Σε ανήλικο που τέλεσε αξιόποινη πράξη και έχει συμπληρώσει το 13 έτος της ηλικίας του, του επιβάλλονται αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα, αν δεν συντρέχει περίπτωση να υποβληθεί ο ανήλικος σε ποινικό σωφρονισμό.
δ) Ανήλικοι ποινικώς υπεύθυνοι.
Ποινικός Σωφρονισμός. Ο ανήλικος που έχει συμπληρώσει το 13 έτος της ηλικίας του, καταδικάζεται σε περιορισμό σε Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων, αν το δικαστήριο ερευνώντας τις περιστάσεις, υπό τις οποίες τελέστηκε η πράξη και την όλη προσωπικότητα του ανηλίκου, κρίνει ότι είναι αναγκαίος ο ποινικός σωφρονισμός του, για να συγκρατηθεί από την τέλεση νέων αξιόποινων πράξεων(άρθρο 127 Π.Κ.).
ε) Αναμορφωτικά μέτρα
Είναι, κατ' άρθρο 122 Π.Κ., τα εξής:
1.- Η επίπληξη.
2.- Η ανάθεση της υπεύθυνης επιμέλειας του ανηλίκου στους γονείς ή στους επιτρόπους του.
3.- Η ανάθεση της υπεύθυνης επιμέλειας του ανηλίκου σε ανάδοχη οικογένεια.
4.- Η ανάθεση της επιμέλειας του ανηλίκου σε προστατευτικές εταιρείες ή σε ιδρύματα ανηλίκων ή σε επιμελητές ανηλίκων.
5.- Η παροχή κοινωφελούς εργασίας από τον ανήλικο.
6.- Η παρακολούθηση από τον ανήλικο κοινωνικών και ψυχολογικών προγραμμάτων σε κρατικούς, δημοτικούς, κοινοτικούς ή ιδιωτικούς φορείς.
7.- Η φοίτηση του ανήλικου σε σχολές επαγγελματικής ή άλλης εκπαίδευσης ή κατάρτισης.
8.- Η παρακολούθηση από τον ανήλικο ειδικών προγραμμάτων κυκλοφοριακής αγωγής.
9.- Η ανάθεση της εντατικής επιμέλειας και επιτήρησης του ανηλίκου σε προστατευτικές εταιρείες ή σε επιμελητές ανηλίκων.
10.- Η τοποθέτηση του ανήλικου σε κατάλληλο κρατικό, δημοτικό, κοινοτικό ή ιδιωτικό ίδρυμα αγωγής.
11.- Η συνδιαλλαγή μεταξύ ανήλικου δράστη και θύματος για έκφραση συγγνώμης και εν γένει για εξώδικη διευθέτηση των συνεπειών της πράξης.
12.- Η αποζημίωση του θύματος ή κατ΄άλλον τρόπο μείωση των συνεπειών της πράξης από τον ανήλικο.

στ) Θεραπευτικά μέτρα

Αν η κατάσταση του ανήλικου απαιτεί ιδιαίτερη μεταχείριση, ιδίως αν πάσχει από ψυχική ασθένεια ή τελεί σε νοσηρή διατάραξη των πνευματικών του λειτουργιών ή από οργανική νόσο ή κατάσταση, που δημιουργεί σοβαρή σωματική δυσλειτουργία ή του έχει γίνει έξη η χρήση οινοπνευματωδών ποτών ή ναρκωτικών ουσιών και δεν μπορεί να την αποβάλει με τις δικές του δυνάμεις ή εμφανίζει ανώμαλη καθυστέρηση στην πνευματική και την ηθική του ανάπτυξη, το δικαστήριο διατάσσει (άρθρο 123 Π.Κ) :

1.-Την ανάθεση της υπεύθυνης επιμέλειας του ανηλίκου στους γονείς, στους επιτρόπους του ή στην ανάδοχη οικογένεια
2.-Την ανάθεση της επιμέλειας του ανηλίκου σε προστατευτικές εταιρείες ή σε επιμελητές ανηλίκων
3.-Την παρακολούθηση συμβουλευτικού θεραπευτικού προγράμματος από τον ανήλικο και
4.-Την παραπομπή του ανηλίκου σε θεραπευτικό ή άλλο κατάλληλο κατάστημα.

Σημείωση: Τα θεραπευτικά μέτρα διατάσσονται ύστερα από προηγούμενη διάγνωση και γνωμοδότηση από εξειδικευμένη ομάδα γιατρών, ψυχυλόγων και κοινωνικών λειτουργών.

ζ) Διάρκεια αναμορφωτικών - θεραπευτικών μέτρων:

1) Τα αναμορφωτικά μέτρα, που επέβαλε το δικαστήριο ανηλίκων, παύουν αυτοδικαίως, όταν ο ανήλικος συμπληρώσει το 18 έτος της ηλικίας του. Μπορεί όμως το δικαστήριο να παρατείναι τα αναμορφωτικά μέτρα το πολύ μέχρι τη συμπλήρωση του 21 έτους της ηλικίας του.
2) Τα θεραπευτικά μέτρα επιτρέπεται να παραταθούν και μετά το 18 έτος, ύστερα από γνωμοδότηση της προβλεπόμενης από το άρθρο 123 παρ. 2 Π.Κ εξειδικευμένης ομάδας γιατρών, ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών.

η) Νεαροί Ενήλικες ( 18 - 21 ετών )

Στο προισχύον ποινικό μας σύστημα ονομάζονταν "ανήλικοι μετεφηβικής ηλικίας". Το δικαστήριο μπορεί να επιβάλει ποινή ελαττωμένη σε όποιον κατά το χρόνο που τέλεσε αξιόποινη πράξη (εμπρησμού) είχε συμπληρώσει το 18 έτος της ηλικίας του, όχι όμως και το 21 έτος.

θ) Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων.

Στο προισχύον ποινικό σύστημα ονομάζονταν "Σωφρονιστικά Καταστήματα". Στους χώρους αυτούς γίνεται ο εγκλεισμός για ποινικό σωφρονισμό των ανήλικων. Στη χώρα μας λειτουργούν τρία (3) ειδικά καταστήματα κράτησης νέων ( Αυλώνα, Κασσαβέτεια (Αλμυρού) Βόλου και στον Βόλο) και δύο (2) Τμήματα Κράτησης Νέων στις Δικαστικές Φυλακές Κορυδαλλού και Διαβατών Θεσσαλονίκης. Επίσης οι ανήλικες και οι νεαρές κρατούμενες διαβιούν έγκλειστες στις Γυναικείες Φυλακές Κορυδαλλού.

ΙΙΙ.- ΠΙΝΑΚΕΣ ΤΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ
















ΙV.- ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΜΕΛΕΤΗΣ
Α) Από τους συνολικά (1931) καταδικασθέντες για εμπρησμό (αστικό και δάσους), οι (149) είναι ανήλικοι, ποσοστό (7,7%).

Β) Από τους (149) ανήλικους καταδικασθέντες για εμπρησμό (αστικό και δάσους), οι (134) είναι άρρενες, ποσοστό (89,9%) και οι (15) θήλεις, ποσοστό (10,1%)

Γ) Από τους συνολικά (149) ανήλικους καταδικασθέντες για εμπρησμό (αστικό και δάσους), οι (64) είναι ανήλικοι μαθητές (Α'βάθμιας και Β'βάθμιας εκπαίδευσης), ποσοστό (42,9%). Από τους ανήλικους μαθητές, οι (56) είναι άρρενες, ποσοστό (87,5%) και οι (8) θήλεις, ποσοστό (12,5%).

Δ) Ο μέσος όρος των ανήλικων, που καταδικάσθηκαν για έγκλημα εμπρησμού, είναι (15) ανήλικοι, εκ των οποίων οι (6) περίπου είναι μαθητές. Ειδικότερα:

Α.- ΕΜΠΡΗΣΜΟΣ (αστικός) 1.- Από τους (269) συνολικά καταδικασθέντες για για εμπρησμό, οι (57) είναι ανήλικοι , ποσοστό (21,2%).

2.- Στους (57) ανήλικους καταδικασθέντες για εμπρησμό, οι (56) είναι άρρενες, ποσοστό (98,3%) και (1) θήλυ, ποσοστό (1,7%).

3.- Από τους (57) ανήλικους καταδικασθέντες για εμπρησμό, στους (40) επιβλήθηκαν αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα, ποσοστό (70,2%). Από αυτούς, οι (3) είναι ηλικίας μέχρι 12 ετών και οι (37) είναι ηλικίας (13-17) ετών.

4.- Από τους (57) ανήλικους καταδικασθέντες για εμπρησμό, οι (15) καταδικάσθηκαν σε περιορισμό σε Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων (Σωφρονιστικό Κατάστημα) , ποσοστό (26,3%).

5.- Σε (29) Νεαρούς Ενήλικες ηλικίας (18-21) καταδικασθέντες για εμπρησμό δάσους, επιβλήθηκαν (ελαττωμένες) ποινές στερητικές της ελευθερίας.

6.- Αναμορφωτικά ή Θεραπευτικά μέτρα

Ειδικότερα επιβλήθηκε:
α) Επίπληξη.
Δεν επιβλήθηκε σε κανέναν ανήλικο, ηλικίας μέχρι 12 ετών.
Επιβλήθηκε σε (13) ανήλικους (άρρενες), ηλικίας (13-17) ετών.

β) Υπεύθυνη Επιμέλεια Γονέων, Επιτρόπων

Επιβλήθηκε σε (3) ανήλικους (άρρενες), ηλικίας μέχρι 12 ετών.
Επιβλήθηκε σε (12) ανήλικους (άρρενες), ηλικίας (13-17) ετών.

γ) Επιμέλεια Επιμελητών Ανηλίκων

Δεν επιβλήθηκε σε κανέναν ανήλικο, ηλικίας μέχρι 12 ετών.
Επιβλήθηκε σε (9) ανήλικους (άρρενες), ηλικίας (13-17) ετών.

7.- Από τους (57) ανήλικους καταδικασθέντες για εμπρησμό (αστικό), οι (30) είναι μαθητές, ποσοστό (52,6%).

8.- Στους (30) ανήλικους μαθητές, οι (29) είναι άρρενες, ποσοστό (96,7%) και (1) θήλυ, ποσοστό (3,3%).

Β.- ΕΜΠΡΗΣΜΟΣ ΔΑΣΟΥΣ
1.- Από τους (1662) συνολικά καταδικασθέντες για εμπρησμό δάσους, οι (92) είναι ανήλικοι, ποσοστό (5,5%).
2.- Στους (92) ανήλικους καταδικασθέντες για εμπρησμό δάσους, οι (78) είναι άρρενες, ποσοστό (84,8%) και οι (14) είναι θήλεις, ποσοστό (15,2%). 3.- Από τους (92) ανήλικους καταδικασθέντες για εμπρησμό δάσους, στους (63) επιβλήθηκαν αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα, ποσοστό (68,5%). Από αυτούς οι (14) είναι ηλικίας μέχρι 12 ετών και οι οι (49) είναι ηλικίας (13-17 ετών).
4.- Από τους (92) ανήλικους καταδικασθέντες για εμπρησμό δάσους, οι (3) καταδικάσθηκαν σε περιορισμό σε Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων (Σωφρονιστικό Κατάστημα), ποσοστό (3,3%).
5.- Σε (15) Νεαρούς Ενήλικες ηλικίας (18-21) καταδικασθέντες για εμπρησμό δάσους, επιβλήθηκαν (ελαττωμένες) ποινές στερητικές της ελευθερίας.

6.- Αναμορφωτικά ή Θεραπευτικά μέτρα
Ειδικότερα επιβλήθηκε:

α) Επίπληξη. Επιβλήθηκε σε (6) ανήλικους ( 5 άρρενες και 1 θήλυ ), ηλικίας μέχρι 12 ετών.
Επιβλήθηκε σε (14) ανήλικους ( 10 άρρενες και 4 θήλεις ), ηλικίας ( 13 - 17 ) ετών.

β) Υπεύθυνη Επιμέλεια Γονέων, Επιτρόπων
Επιβλήθηκε σε (7) ανήλικους ( 5 άρρενες και 2 θήλεις ), ηλικίας μέχρι 12 ετών.
Επιβλήθκε σε (20) ανήλικους (18 άρρενες και 2 θήλεις), ηλικίας μέχρι 12 ετών. γ) Επιμέλεια Επιμελητών Ανηλίκων
Επιβλήθηκε σε (1) ανήλικο (άρρεν), ηλικίας μέχρι 12 ετών.
Επιβλήθηκε σε (12) ανήλικους (10 άρρενες και 2 θήλεις), ηλικίας (13-17) ετών.

7.- Στους (92) ανήλικους μαθητές καταδικασθέντες για εμπρησμό δάσους, οι (34) είναι ανήλικοι μαθητές, ποσοστό (37%).
8.- Στους (34) ανήλικους μαθητές, οι (27) είναι άρρενες, ποσοστό (79,4%) και οι (7) είναι θήλεις, ποσοστό (20,6%).

V.- ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ
Από τη σύγκριση των στοιχείων της Μελέτης μου "Η ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΩΝ ΕΜΠΡΗΣΜΩΝ (1986-1998)" και της παρούσας (1998-2000), καταδεικνύονται τα εξής σημαντικά στοιχεία:

1). Παρατηρείται αύξηση του συνολικού ποσοστού των ανήλικων, που καταδικάσθηκαν για τα εγκλήματα του εμπρησμού (αστικό και δάσους), κατά (1,1%).

Ειδικότερα:

α) Για το διάστημα (1986 - 1998) , καταδικάσθηκαν συνολικά (4.267) άτομα, εκ των οποίων οι (282) είναι ανήλικοι, ποσοστό (6,6%).
β) Για το διάστημα (1998 - 2007) , καταδικάσθηκαν συνολικά (1.931) άτομα, εκ των οποίων οι (149) είναι ανήλικοι, ποσοστό (7,7%).

2).Μειώθηκε κατά (12,8%) το ποσοστό των ανήλικων μαθητών , που καταδικάσθηκαν για τα εγκλήματα του εμπρησμού (αστικό και δάσους).

Ειδικότερα:

α) Για το διάστημα (1986-1998), καταδικάσθηκαν συνολικά (282) ανήλικοι ,εκ οποίων οι (157) μαθητές, ποσοστό (55,7%).

β) Για το διάστημα (1998-2000) , καταδικάσθηκαν συνολικά (149) ανήλικοι ,εκ των οποίων οι (64) είναι μαθητές, ποσοστό (42,9%).

VI.- ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

1).- Κάθε χρόνο, κατά μέσο όρο, καταδικάζονται για έγκλημα εμπρησμού (αστικό και δάσους), (15) ανήλικοι, εκ των οποίων περίπου οι (6) είναι μαθητές. Στους (15) καταδικασθέντες ανήλικους, οι (6) καταδικάζονται για εμπρησμό (αστικό) και οι (9) καταδικάζονται για εμπρησμό δάσους.
2).- Στους (13) καταδικασθέντες για έγκλημα εμπρησμού (αστικό και δάσους), ο (1) είναι ΑΝΗΛΙΚΟΣ.

3).- Στους (10) ανήλικους καταδικασθέντες για έγκλημα εμπρησμού, οι (9) είναι ΑΡΡΕΝΕΣ και (1) είναι ΘΗΛΥ.

4).- Στους (10) ανήλικους καταδικασθέντες για έγκλημα εμπρησμού (αστικό και δάσους), οι (4) περίπου είναι ΜΑΘΗΤΕΣ (Α'βάθμιας ή Β'βάθμιας εκπαίδευσης).

5).- Στους (10) ανήλικους μαθητές, που καταδικάσθηκαν για έγκλημα εμπρησμού, περίπου οι (9) είναι ΑΡΡΕΝΕΣ και (1) είναι ΘΗΛΥ.



Ι.- ΑΝΗΛΙΚΟΙ ΕΜΠΡΗΣΤΕΣ
1).- Ο (1) στους (5) καταδικασθέντες για εμπρησμό (αστικό), είναι ΑΝΗΛΙΚΟΣ.
2).- Σχεδόν όλοι οι ανήλικοι καταδικασθέντες για εμπρησμό (αστικό), είναι ΑΡΡΕΝΕΣ.
3).- Στους (7) από τους (10) ανήλικους καταδικασθέντες για εμπρησμό (αστικό), επιβλήθηκαν αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα.
4).- Ο (1) στους (4) ανήλικους καταδικάσθηκε σε ποινικό σωφρονοσμό.
5).- Κανείς ανήλικος από τους καταδικασθέντες για εμπρησμό (αστικό), δεν τοποθετήθηκε σε Αναμορφωτήριο Ανηλίκων.
6).- Ο (1) στους (2) ανήλικους καταδικασθέντες για εμπρησμό (αστικό), είναι ΜΑΘΗΤΗΣ.
7).- Σχεδόν όλοι οι ανήλικοι μαθητές ,που καταδικάσθηκαν για εμπρησμό (αστικό) είναι ΑΡΡΕΝΕΣ.

ΙΙ.- ΑΝΗΛΙΚΟΙ ΕΜΠΡΗΣΤΕΣ ΔΑΣΟΥΣ
1).- Ο (1) στους (18) καταδικασθέντες για εμπρησμό δάσους, είναι ΑΝΗΛΙΚΟΣ.
2).- Στους (10) ανήλικους καταδικασθέντες για εμπρησμό δάσους, περίπου οι (8) είναι άρρενες και οι (2) είναι θήλεις. 3).- Στους (7) περίπου από τους (10) ανήλικους καταδικασθέντες για εμπρησμό δάσους, επιβλήθηκαν αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα.
4).- Ο (1) στους (30) ανήλικους καταδικάσθηκε σε Ποινικό Σωφρονισμό.
5).- Κανείς ανήλικος ,που καταδικάσθηκε για εμπρησμό δάσους, δεν τοποθετήθηκε σε Αναμορφωτήριο Ανηλίκων.
6).- Ο (1) στους (4) ανήλικους, που καταδικάσθηκαν για εμπρησμό δάσους, είναι μαθητής.
7).- Στους (10) ανήλικους μαθητές, που καταδικάσθηκαν για εμπρησμό δάσους, οι (8) είναι άρρενες και οι (2) θήλεις.

VII.- ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΑΝΗΛΙΚΟΥ ΕΜΠΡΗΣΤΗ .

Α. Κατηγορίες ανήλικων εμπρηστών.

Οι πυρκαγιές, που τίθενται από τους ανήλικους, με βάση το κίνητρο τους, διακρίνονται σε :
1.) Φωτιά - περιέργειας (ενδιαφέροντος).
2.) Φωτιά - παιχνίδι .
3.) Εμπρησμό παραβατικό .
4.) Εμπρησμό παθολογικό .
Ως γνωστόν, τα παιδιά από την πολύ μικρή ηλικία των τριών (3) ετών, κάτω από κατάλληλες συνθήκες, όπως ύπαρξη σπίρτων, αναπτήρα και την έλλειψη επίβλεψης των γονέων τους ή άλλων ενηλίκων, που είναι επιφορτισμένοι, τη συγκεκριμένη χρονικά στιγμή, με την φροντίδα τους, αρχίζουν να θέτουν φωτιά. Η περιέργεια ενυπάρχει στη φύση των μικρών παιδιών ηλικίας (3-5) ετών, αλλά ενίοτε και σε μεγαλύτερη μέχρι (12-13) ετών. Όσοι λοιπόν ανήλικοι (νήπια-παιδιά) αναλαμβάνουν κινδύνους , για να μαθαίνουν μέσα από την πράξη τους, η περιέργεια (ενδιαφέρον) τους οδηγεί συχνά στη θέση φωτιάς, η οποία πολλές φορές παίρνει ανεξέλεγχτες διαστάσεις (πυρκαγιά), που μπορεί να προκαλέσει, πέραν των ζημιών, από εγκαύματα μέχρι και θάνατο. Το ασυνήθιστο αλλά και άκρως επικίνδυνο ενδιαφέρον τους, η πρόσβαση που μπορούν να έχουν σε σπίρτα, αναπτήρες και η πεποίθηση τους, ότι οι γονείς τους δεν θα τους τιμωρήσει, οδηγεί τους ανήλικους προσχολικής κυρίως ηλικίας, να βάλουν φωτιά. Αξιοσημείωτη έξαρση της παραβατικότητας των εμπρησμών παρατηρείται στην ακμή της εφηβείας (14-16) ετών. Τούτο γιατί στις ηλικίες αυτές οι ανήλικοι με την πρόκληση πυρκαγιών (εμπρησμών) βρίσκουν διέξοδο και εκτονώνουν τον δυναμισμό τους, που τον εκδηλώνουν με τον παραβατικό αυτόν τρόπο, ως αντίδραση (επανάσταση) στο άκρως ενοχλητικό γι' αυτούς "κατεστημένο".


ΠΡΟΣΟΧΗ : Οι γονείς μην ξεχνούν ότι πρέπει να απομακρύνουν σπίρτα και αναπτήρες και ότι άλλο μέσο μπορεί να προκαλέσει φωτιά, σε σημεία που τα παιδιά τους να μην μπορούν να έχουν πρόσβαση. Οι ΑΝΗΛΙΚΟΙ ΕΜΠΡΗΣΤΕΣ είναι πολύ πιθανόν να είναι οι αυριανοί " εν δυνάμει " ΕΝΗΛΙΚΟΙ ΕΜΠΡΗΣΤΕΣ.

Β. Αίτια πυρκαγιών .

Τα βασικότερα αίτια (ψυχοκοινωνικοί παράγοντες), για να θέσουν οι ανήλικοι (παιδιά - έφηβοι) φωτιά, κατηγοριοποιούνται στους εξής παράγοντες:

1) Οικογενειακά προβλήματα. Τέτοια είναι το δυσλειτουργικό οικογενειακό περιβάλλον με μικρή στήριξη, φτωχή επικοινωνία, ελάχιστες δεξιότητες για επίλυση προβλημάτων κ.α.
2) Διαταραχές συμπεριφοράς. Ως τέτοιες, νοούνται η επιθετικότητα, υπερκινητικότητα, ανάρμοστη συμπεριφορά. Ειδικά στο σχολείο συμπεριφορές, όπως το σκασιαρχείο, κακές σχέσεις με τους συμμαθητές, μαθησιακές δυσκολίες.
3) Συναισθηματικές δυσκολίες. Έλλειμμα στην συναισθηματική λειτουργία, σημαντικές πιέσεις της ζωής κ.α.

Γ. Προάγγελοι παραβατικότητας
Τα παρακάτω στοιχεία, αποτελούν τον προάγγελο παραβατικής συμπεριφοράς, που μπορεί να εκδηλωθεί από τους ανήλικους:

α) Περιορισμένη εποπτεία και παρακολούθηση από τους γονείς.
β) Γονική παθολογία.
γ) Γονική απόσταση και
δ) Έλλειψη εκπαιδευτικής εμπειρίας σχετικά με την φωτιά.

Δ. Παράγοντες για υποτροπή
Υπάρχουν κάποια στοιχεία (παράγοντες) , που μπορεί να οδηγήσουν τους ανήλικους στην υποτροπή της παραβατικής συμπεριφοράς τους, όπως:
α) Η χαλαρή πειθαρχία και ο έλεγχος των γονέων σε αποκλίνουσες συμπεριφορές των παιδιών τους.
β) Οικογενειακή σύγκρουση καθώς και άλλα σημαντικά οικογενειακά προβλήματα.

Κοινός παρονομαστής όλων των ανήλικων με παραβατική συμπεριφορά στην πρόκληση πυρκαγιών, είναι το σοβαρά διαταραγμένο περιβάλλον της οικογένειάς τους με μόνον ένα γονέα ή όχι βιολογικό γονέα παρόντα στο σπίτι.

Ε. Προφίλ παθολογικού ανήλικου εμπρηστή.
Με βάση μελέτες, που έχουν διενεργηθεί στις Η.Π.Α. αποδείχθηκαν τα εξής:
1)Η σχέση, αγοριού / κοριτσιού, είναι 10:1
2) Μέση ηλικία το (8) έτος
3) Ποικίλο κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο
4) Νοικοκυριό ενός γονέα ή με οικογένεια με σοβαρά προβλήματα
5) Κανονική νοημοσύνη αλλά με υψηλό ποσοστό μαθησιακών δυσκολιών
6) Πιθανόν ένα γονέα με τουλάχιστον μία ψυχιατρική διάγνωση.

ΣΤ. Σχέση ανήλικου και ενήλικου εμπρηστή
Στη χώρα μας δεν υπάρχουν μελέτες, που να απαντούν στο ερώτημα: " κατά πόσο ο ανήλικος εμπρηστής συνεχίζει να προκαλεί εμπρησμούς και όταν ενηλικιωθεί ; ". Στις Η.Π.Α., η Πυροσβεστική Διοίκηση (USFA), χρηματοδότησε το 1984 το ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (FIREHAWK) για να μελετήσει την πρώτη εμπειρία εμπρησμού των ενήλικων εμπρηστών και να εξηγήσει κάθε αλληλεξάρτηση, η οποία δεν είχε αποκαλυφθεί μεταξύ ανήλικων και ενήλικων, που ξεκινούν να βάζουν φωτιές. Οι ερευνητές ανέλυσαν πληροφορίες προερχόμενες από συνεντεύξεις και ντοκουμέντα φυλακισμένων εμπρηστών σε Ιδρύματα της Καλιφόρνιας και Μασαχουσέτης. Συμπερασματικά κατέληξαν στο εξής: " Ο αδιάγνωστος και αθεράπευτος νεανικός εμπρησμός, σχεδόν με βεβαιότητα θα οδηγήσει σε εγκλήματα εμπρησμού κατά την ενηλικίωση..." .

Ζ. Στατιστικά στοιχεία Η.Π.Α.
Έχουν διενεργηθεί πολλές μελέτες σχετικά με την παραβατική συμπεριφορά των ανήλικων, που προκαλούν φωτιά. Ενδεικτικά για το 1997
Το 52% των συλλήψεων για εμπρησμό είναι νεαροί.
Οι φωτιές που έθεσαν είχαν σαν αποτέλεσμα (280) νεκρούς και (2.400) τραυματίες
Ετήσια απώλεια περιουσίας και το κόστος παροχής προστασίας από τις πυρκαγιές
ξεπερνούν τα (250) εκατομμύρια δολάρια.

VIII.- ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Η ηλικιακή ομάδα των ανήλικων και από αυτούς ιδιαίτερα των παιδιών και μάλιστα της προσχολικής ηλικίας (νήπιων), είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη αλλά όμως και πολύ εύπλαστη. Για το σκοπό αυτό οι αρμόδιοι, για την παραβατική συμπεριφορά των ανήλικων σχετικά με τις πυρκαγιές, φορείς, υπηρεσίες και αρχές, θα πρέπει να προβούν συλλογικά στον σχεδιασμό αποτελεσματικών παρεμβάσεων, που θα στοχεύουν στην ενίσχυση περαιτέρω των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανήλικου (Η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, έχει επικυρωθεί από την χώρα μας με τον Ν.2101/ 1992). Ενδεικτικά προτείνονται τα ακόλουθα μέτρα και παρεμβάσεις, με έμφαση σε επίπεδο πρόληψης :

1) Η αναμόρφωση και ο εκσυγχρονισμός ακόμη περισσότερο της ισχύουσας νομοθεσίας για τους ανήλικους, όπως αύξηση της ηλικίας της ποινικής ευθύνης των ανηλίκων και χρήση του εγκλεισμού, ως έσχατη λύση και μόνον για συγκεκριμένα σοβαρά αδικήματα, περαιτέρω μείωση της ποινής εγκλεισμού με ανάπτυξη εξωιδρυματικών κυρώσεων.

Με τον Ν. 3189/ 2003 υπήρξαν σημαντικές θεσμικές και άλλες παρεμβάσεις στο Δίκαιο Ανηλίκων. Επίσης πραγματικά είναι προς τη θετική κατεύθυνση και η σημερινή προσπάθεια του Υπουργείου Δικαιοσύνης Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για την βελτίωση της σχετικής νομοθεσίας.

Ειδικότερα προωθούνται τα εξής σημαντικά μέτρα:

α) Δεν θα επιβάλλονται μέτρα ποινικού σωφρονισμού (με εγκλεισμό σε κατάστημα κράτησης ανηλίκων) σε παιδιά 13 έως 15 ετών αλλά σε ανήλικους άνω των 15 ετών, εφόσον διέπραξαν κακούργημα και εφόσον ο ποινικός σωφρονισμός τους κρίνεται απολύτως αναγκαίος. Εάν δεν συντρέχουν οι ως άνω προυποθέσεις και σε ανήλικους έως 15 ετών μπορούν να επιβληθούν αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα. β) Μειώνεται η διάρκεια του ποινικού σωφρονισμού με εγκλεισμό έως 10 έτη ( από τα 20 που ισχύουν σήμαρα), ενώ σε εξαιρετικές περιπτώσεις ιδιαίτερα σοβαρών κακουργημάτων ( για τα οποία ένας ενήλικας απειλείται με ποινή ισοβίων ή κάθειρξη άνω των 20 ετών) μπορεί να φθάσει μέχρι 15 έτη. γ) Γίνονται πιο επιεικείς οι διατάξεις για την προφυλάκιση ανήλικου καθώς μπορεί να διαταχθεί μόνον για παραβάτες άνω των 15 ετών, ενώ δεν θα ξεπερνά τους (6) μήνες από τους (18), που ισχύουν σήμερα. δ) Οι ανήλικοι δεν θα οδηγούνται ποτέ στο Αυτόφωρο αλλά θα δικάζονται σε τακτική δικάσιμο. ε) Δικαστής Ανηλίκων θα ορίζεται πλέον Πρόεδρος Πρωτοδικών με αυξημένα προσόντα (παρακολούθηση ειδικών μαθημάτων και επιμορφωτικό σεμινάριο) στ) Δικαίωμα Δικηγόρου. Ειδικότερα αποκτά δικαίωμα πλέον να παρίσταται με δικηγόρο στο δικαστήριο που αποφασίζει για την απόλυσή του και το οποίο είναι είναι υποχρεωμένο όχι μόνο να του διορίσει συνήγορο αλλά και να ακούσει τον ίδιο τον ανήλικο. Αντίστοιχη υποχρέωση για ακρόαση του ανήλικου έχει και ο Εισαγγελέας πριν αποφασίσει, αν θα ασκήσει ή όχι δίωξη εναντίον του. Υποχρεωτική ακρόαση του ανήλικου θα υπάρχει και από τον δικαστή πριν αποφασίσει τον εγκλεισμό του σε ίδρυμα αγωγής, προκειμένου να έχει την προσωπική γνώμη του ανήλικου, ιδίως σε περιπτώσεις που συμβιώνει με κοινωνικό περιβάλλον ατόμων που τελούν συχνά εγκληματικές πράξεις. ζ) Ίδρυση Ειδικού Κέντρου συντονισμού της δράσης όλων των Εταιρειών Προστασίας Ανηλίκων.

3)Τα μέτρα θα πρέπει να στοχεύουν στην υλοποίηση της βασικής αρχής ότι "Οι ανήλικοι, να μην αντιμετωπίζονται, ως ενήλικες. " και πάνω στους άξονες:

α) ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
β) ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗ και
γ) ΕΠΑΝΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

4)Πρόγραμμα παρέμβασης στο περιβάλλον του ανήλικου

Είναι πολύ σημαντικό και αυτό πρέπει να γίνει αντιληπτό από τους αρμόδιους, η παρέμβαση της πολιτείας με τη δημιουργία προγραμμάτων και ενός πλήρους φάσματος υπηρεσιών. Η εκπαίδευση να στοχεύει πρώτα τους γονείς και κατόπιν και τους ανήλικους. Η εκπαίδευση, πρέπει να είναι μέρος της στρατηγικής παρέμβασης της πολιτείας στην οικογένεια και στο σχολείο και να αφορά την πρόληψη αλλά και την παρέμβαση. Πρέπει να αφορά μαθήματα " να μην βάζετε φωτιά" και "να μην είστε περίεργοι με την φωτιά". Ειδικότερα πρέπει να περιλαμβάνει πληροφορίες για τη φύση της φωτιάς, πόσο γρήγορα εξεπλώνεται, τη δύναμη για την καταστροφικό τη τάτης, πως να διατηρήσει, αν υπάρχει φωτιά, ένα ασφαλές περιβάλλον φωτιάς, χρησιμοποίηση σχεδίων διαφυγής με πρακτική, κατάλληλη χρήση της φωτιάς. Να καθιερωθεί σε μόνιμη βάση σε Νηπιαγωγεία και Σχολεία πρακτική εκπαίδευση από Πυροσβέστη.

5) Οργάνωση και συντονισμό διάφορων φορέων, υπηρεσιών και αρχών, σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, κατάλληλων να προσφέρουν βοήθεια στους ανήλικους παραβάτες, που βρίσκονται σε ανάγκη,κίνδυνο ή έχουν τελέσει κάποιο αδίκημα και εν προκειμένω, εμπρησμό.

6) Ο στόχος των παρεμβάσεων και μέτρων, θα πρέπει να οδηγεί σε μια αποτελεσματική αντιμετώπιση της παραβατικότητας των ανηλίκων σε επίπεδο πρόληψης. Πέραν των παιδαγωγικών στόχων, πρέπει να υπάρχει συνδυασμός με εγγυήσεις για δίκαιη κρίση και αξιοπρεπή κράτηση. Η πρόληψη να είναι σε κοινωνικό αλλά και δικαιικό επίπεδο.
7) Στην ενίσχυση της κοινωνικής πρόληψης να περιληφθεί και η στήριξη της οικογένειας του ανήλικου.

8) Σκοπός της παραμονής του ανήλικου σε ίδρυμα ή κατάστημα κράτησης πρέπει να είναι η παροχή μέριμνας, εκπαίδευσης, προστασίας και επαγγελματικών δεξιοτήτων και εν γένει κάθε δυνατή κοινωνική, εκπαιδευτική, επαγγελματική, ψυχολογική και ιατρική βοήθεια.

9) Βελτίωση της οργάνωσης των χώρων κράτησης, όπως πιο ανθρώπινες συνθήκες, να δέχονται τον ελάχιστο δυνατόν αριθμό κρατουμένων, και τη διάκρισή τους σε κλειστά καταστήματα και ανοιχτά.

10) Ανάπτυξη αποτελεσματικών μηχανισμών διαμεσολάβησης ανήλικου δράστη και θύματος.

11) Γενικά τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν πρέπι να στοχεύουν:

α) Στα δικαιώματα των ανηλίκων β) Τις εκπαιδευτικές τους ανάγκες γ) Την κοινωνική τους ένταξη και δ) Την προστασία της κοινωνίας και το συμφέρον των θυμάτων.

Αθήνα, Ιούνιος 2010
Ανδριανός Γκουρμπάτσης
Υποστράτηγος Π.Σ, ε.α, νομικός
Website: andrianos-firedepartment.blogspot.com/