Μεγάλες προσωπικότητες της Κέρκυρας: Κωνσταντίνος Θεοτόκης

Ο Στέφανος-Κωνσταντίνος (Ντίνος) Θεοτόκης, γεννήθηκε, στην οικία που διατηρούσε η οικογένεια του στην πόλη της Κέρκυρας, στις 13 Μαρτίου 1872. Ήταν ένα από τα δέκα παιδιά του Μάρκου-Αλοΰσιου Θεοτόκη και της Αγγελικής Πολυλά, ανεψιάς του Ιακώβου Πολυλά. Η καταγωγή του είναι από την παλαιά βυζαντινή οικογένεια των Θεοτόκηδων του κλάδου Καλοκαρδάρη (ή της Σπηλιάς) που εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα στα μέσα του 15 ου αιώνα, μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως.

Τα πρώτα σχολικά του χρόνια τα περνά στο Ιδιωτικό Σχολείο του Κοντούση (1877-1880) και έπειτα στο φημισμένο «Εκπαιδευτήριον ο Καποδίστριας» του Λεωνίδα Βλάχου. Το 1886 μετεγγράφεται στις τάξεις του Β' Δημοσίου Γυμνασίου, απ' όπου θα αποφοιτήσει το 1888 σε ηλικία 16 ετών επί γυμνασιαρχίας του Ι. Ρωμανού. Κατά τη διάρκεια της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του εκδίδει, μαζί με τον αδελφό του Δημήτριο-Θεμιστοκλή Θεοτόκη, μετέπειτα διοικητή της Ανεξαρτήτου Μεραρχίας κατά την Μικρασιατική Εκστρατεία, παιδική φιλολογική εφημερίδα με τίτλο «Ελπίς», φύλλα της οποίας διασώζονται μέχρι σήμερα.
Παράλληλα, ασχολείται με την επίλυση επιστημονικών προβλημάτων με αποτέλεσμα την έκδοση του πρώτου του συγγράμματος με τίτλο «Ηλεκτρομηχανικοί τηλέγραφοι Βονίλλη και Κασίλλη. Φυλλάδιον πρώτον: "Ο τυποτηλέγραφος του Βονίλλη".» Με το πέρας της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης είναι γνώστης τριών ξένων γλωσσών (ιταλικής, γαλλικής και γερμανικής). Το 1889 αποστέλλεται για τις ανώτερες σπουδές του στο Παρίσι και εγγράφεται στη Φυσικομαθηματική Σχολή του Πανεπιστημίου της Σορβόνης. Παραμένει στο Παρίσι για δύο χρόνια και στη συνέχεια επιστρέφει στην Κέρκυρα μέσω Βενετίας, όπου γνωρίζει την Βαρώνη Ερνεστίνη Μάλλοβετς φον Μάλλοβιτς ουντ Κοσορ (Mallowetz von Mallowitz und Kossor). Το 1893 επιστρέφει στην Βενετία και παντρεύεται την Ερνεστίνη στις 11 Σεπτεμβρίου 1893 στην Πράγα. Μαζί επιστρέφουν στην Κέρκυρα και εγκαθίστανται στους Καρουσάδες. Το 1895, εκδίδεται στα γαλλικά το πρώτο πεζογράφημά του "Vie de montagne", ενώ παράλληλα γεννιέται η κόρη του Ερνεστίνη (Τινερλ - Tinerl).
Επηρεασμένος σημαντικά από τον Νίτσε συγγράφει το «Πάθος» (1899). Την εποχή αυτή ζει μία αρχικά ήρεμη ζωή στους Καρουσάδες, την οποία εκτός από τα βιβλία του και το συγγραφικό του έργο, τη θερμαίνει η φιλία του με τον Μαβίλη και μαζί συμμετέχουν σε εθνικούς απελευθερωτικούς αγώνες όπως η επανάσταση της Κρήτης 1896 και της Θεσσαλίας 1897. Το 1898, βρίσκεται στο Γκράτς όπου παρακολουθεί για διάστημα έξι μηνών πανεπιστημιακά μαθήματα. Στο ταξίδι αυτό συνοδεύεται από την οικογένεια του. Το 1900 χάνει την κόρη από μηνιγγίτιδα και αφοσιώνεται στο έργο του. Συμμετέχει στην «Συντροφιά των Εννέα» και σχεδιάζει την οργάνωση ενός συνεδρίου δημοτικιστών στην Κέρκυρα με την παρουσία του Αλέξ. Πάλλη (1905).

Παράλληλα, μεταφράζει αρχαίους Έλληνες συγγραφείς, και από τα σανσκριτικά Βέδες και αποσπάσματα επών απ΄ την ινδική λογοτεχνία, και δημοσιεύει σχετικές του μεταφράσεις και τα πρώτα του πεζά στα περιοδικά της εποχής (Η τέχνη 1898-1916, Ο Διόνυσος 1901-1902, Ο Νουμάς 1904-1916). Συνεργάζεται με τον αδελφό της συζύγου του αδελφού του Δημητρίου, χαράκτη και ζωγράφο Μάρκο Ζαβιτζιάνο, ο οποίος εικονογραφεί με χαρακτικά του τα έργα του. Ταξιδεύει για επιμόρφωση και πάλι στην Ευρώπη, παρακολουθώντας με την ιδιότητα του ακροατή για τέσσερα εξάμηνα μαθήματα στο πανεπιστήμιο του Μονάχου (1907- 1909). Επιστρέφοντας, συνδέεται με τον Χατζόπουλο με τον οποίο αλληλογραφεί ανταλλάσσοντας ιδέες, ενώ το 1911 ψυχραίνεται με τον Μαβίλη για ιδεολογικούς λόγους. Συμμετείχε στην ίδρυση του «Σοσιαλιστικού ομίλου» και του «Αλληλοβοηθητικού εργατικού συνδέσμου Κερκύρας» (1910-1914), ενώ παράλληλα υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής του κινήματος για την χειραφέτηση των γυναικών.
 Η εποχή αυτή είναι η πλέον παραγωγική και δραστήρια περίοδος του Κ. Θεοτόκη. Γνώστης πλέον δέκα γλωσσών πέραν των Ελληνικών, πέντε ομιλουμένων (γαλλικά, αγγλικά, γερμανικά, ιταλικά, ισπανικά) και πέντε νεκρών (αρχαία Ελληνικά, λατινικά, εβραϊκά, αρχαία περσικά και σανσκριτικά) εκδίδει μεταφράσεις και δικά του αυτοτελή έργα στην Κέρκυρα («Η τιμή και το χρήμα», «Η Σακούνταλα» του Καλιδάσα), στην Τυβίγγη (Τα «Γεωργικά» του Βιργιλίου) και στην Αλεξάνδρεια (Το «Νάλας και Νταμαγιάντη» από το Μαχαμπαράτα, σε μετάφραση Λ. Μαβίλη και συμπλήρωση δική του). Έχει πλέον εγκατασταθεί από το 1914 στην πόλη της Κέρκυρας. Το μεταφραστικό του έργο δεν περιορίζεται σε μεταφράσεις από τα σανσκριτικά και τα λατινικά αλλά εμπλουτίζεται με μεταφράσεις από ποιήματα του Σαίξπηρ («Οθέλλος», «Τρικυμία», «Μακβέθ»), του φιλοσοφικού ποιήματος του Λουκρητίου «Περί Φύσεως» και έργων αρχαίων ελλήνων συγγραφέων. Τότε καταστρώνεται, στις δύο αρχικές μορφές του και το μυθιστόρημα «Οι σκλάβοι στα δεσμά τους» και ολοκληρώνεται η «Ιστορία της ινδικής λογοτεχνίας».

Κατά την διάρκεια του πολέμου, προσχωρεί στο κόμμα των Φιλελευθέρων, γίνεται αντιπρόσωπος του κόμματος στην Κέρκυρα, και αναλαμβάνει σοβαρές αποστολές: από την προσωρινή Κυβέρνηση Θεσσαλονίκης στην Ρώμη (μία αποστολή που εκπληρώθηκε με επιτυχία) και από την Επίσημη Κυβέρνηση των Αθηνών μία αποστολή που ματαιώθηκε (για την ρύθμιση των σχέσεων της βενιζελικής Ελλάδος με την μετατσαρική Ρωσσία, 1917-1918). Το 1917 μετακομίζει στην Αθήνα, όπου του προσφέρεται η θέση του διευθυντού Λογοκρισίας από την οποία και παραιτείται μετά από δύο μέρες (1917).
Διορίζεται προσωρινά ως έκτακτος υπάλληλος στην «Υπηρεσία Ξένων και Εκθέσεων» και οριστικά στην Εθνική Βιβλιοθήκη, πρώτα ως γραμματέας και έπειτα προάγεται σε τμηματάρχη β' τάξεως (1918). Την περίοδο αυτή έρχονται στο φως το δοκιμότερα πεζά του έργα («Κατάδικος», «Η ζωή και ο θάνατος του Καραβέλα», «Οι σκλάβοι στα δεσμά τους») και μεταφράσεις του όπως από τον Γκαίτε («Ερμάννος και Δωροθέα»), από τον Σαίξπηρ («Αμλέτος», «Βασιληάς Λήρ»), από τον Φλωμπέρ («Η κυρία Μποβαρύ», δύο τόμοι) και από τον Ρώσσελ («Τα προβλήματα της Φιλοσοφίας»). Με το τέλος του Α' Παγκοσμίου πολέμου και την πτώση της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας η γυναίκα του Ερνεστίνη χάνει όλη της την περιουσία, την οποία είχε κληρονομήσει μετά τον θάνατο των άκληρων αδελφών της, δηλαδή στο διάστημα 1903-1914 μετά τον γάμο της με τον συγγραφέα.
Προσβεβλημένος από την ασθένειά του συνεχίζει το συγγραφικό του έργο με το πεζό: «Ο παπά Ιορδάνης Περίχαρος και η ενορία του». Πρόλαβε να γράψει τις πρώτες τριάντα σελίδες. Πέθανε στο σπίτι του ζωγράφου Άγγελου Γυαλινά, στην Κέρκυρα, την 1 η Ιουλίου 1923 αφήνοντας το μερίδιό του από την πατρική του περιουσία στη σύζυγό του Ερνεστίνη.

Εργογραφία 

Πρωτότυπα έργα: 
Vie de montagne.
Το βιό της κυράς Κερκύρας Πάθος
Η χάση του κόσμου, Το όνειρο του Σατνή, Κερκύρα
Κορφιάτικες ιστορίες
Αγάπη παράνομη
Απελλής
Η τιμή και το χρήμα
Κατάδικος
Σκλάβοι στα δεσμά τους
Η ζωή και ο θάνατος του Καραβέλα
Ο παπα Ιορδάνης Περίχαρος και η ενορία του
Τα σοννέτα

Μεταφράσεις: 
Το δράμα που συνέθεσε ο περίφημος Καλιδάσας, το ονομαζόμενο ο «Αναγνωρισμός της Σακούνταλας»
 Τα «Γεωργικά» του Βιργιλίου
 «Νάλας και Νταμαγιάντη»
«Ο Οθέλλος»
«Η τρικυμία»
«Ερμάνος και Δωροθέα»
 «Τα προβλήματα της Φιλοσοφίας»
«Μάκβεθ»
 «Η κυρία Μποβαρύ»
 « Περί Φύσεως (De Rerum Natura)»
 «Ο Άμλετ»
 «Ινδικά μεταφράσματα»

Κριτικές: 
«Ιστορία της Ινδικής Λογοτεχνίας»

Δημοσιεύσεις σε περιοδικά και εφημερίδες: 

 «Το βιό της κυράς Κερκύρας»
 «Πίστομα»
 «Πάθος»
«Juventus mundi»
«Κασσώπη»
 «Ακόμα;»
 «Υπόληψη»
 «Κάιν»
 «Αππελής»
 «Τίμιος Κόσμος»
 «Ζωή του χωριού»
 «Η παντρειά της Σταλαχτής»
 «Οι δύο αγάπες»
 «Η τιμή και το χρήμα»
 «Αμάρτησε;»
 «Κοσμογονία»
«Η ζωή και ο θάνατος του Καραβέλα (απόσπασμα).
 «Πόρτα Ριάλα»
 «Αγγελόκαστρο»
 «Ο δούλος του Παρράσιου»
 «Ο θάνατος ενός θεού»
 «Ιστορία πεθαμένη»
«Στη μελωδία»
 «Αγάπη παράνομη (απόσπασμα)»
 «Ο παπα Ιορδάνης Περίχαρος και η ενορία του»

 Ποιήματα:

 «[Σονέτο]»
 «Πικρό άχ! για σέ είναι τώρα...»
 «Τα σπλάχνα τόση λάβρα μώχει κάψει...»
 «Κυρά, πού τού άλλου κόσμου τα μυστήρια...»
«Το σπάνιο μπλάβο δώρο...»
 «Πόσες φορές, κυρά μ' έχει μαγέψει...»
 «Βουλή άγνωρη της μοίρας σ' είχε φέρει...»
 «Στης ζωής το στενό μονοπάτι...»
 «Του κάρρου η ρόδα εκεί όπου συχνοτρέξει...»
 «Τα σονέτα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη»
 «Επτά ανέκδοτα σονέτα του Κ. Θεοτόκη»
 «Τα σονέτα του Θεοτόκη»
«Ανέκδοτα σονέτα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη»

 Πηγές: 
Δημήτριος Μάρκου-Ερρίκου Θεοτόκης (Μικρανεψιός του συγγραφέα) Κα. Λίνα Πιέρη (Ανεψιά του συγγραφέα). «Κωνσταντίνος Θεοτόκης. Κριτική Σπουδή μίας Πεζογραφικής Πορείας» Γιάννης Δάλλας, Εκδόσεις Σοκόλη, 2001, ISBN 960-8264-03-0 «Τα νεανικά χρόνια του Κωνσταντίνου Θεοτόκη» Σπυρίδων Μ. Θεοτόκης, Πρόσπερος, 1983

πηγή